Osvoji i ti svoj komad subotičke istorije – medalje Subotičkog polumaratona

Prijave za 7. Subotički polumaraton su uveliko krenule, a ova, iz godine u godinu sve posećenija sportska manifestacija, osim zdravstvenog ima i turistički potencijal, a to je promocija našeg grada kako u Evropi, tako i u čitavom svetu. Priliku da tokom trčanja obiđu brojne kulturne i istorijske znamenitosti Subotice imaju svi učesnici i to sve pod okriljem slogana „Trči kroz istoriju”. Prethodne godine polumaratona obeležili su brojni lični rekordi u trčanju samih učesnika, pomeranje sopstvenih granica, ponos, ali i sjajna atmosfera koja u velikoj meri doprinosi uspehu polumaratona, s toga ne čudi što organizatori ove godine očekuju rekordan broj prijavljenih. Polumaraton su svakako obeležile i medalje sa zanimljivim motivima, na kojima su se svake godine nalazile druge znamenitosti našeg grada, a one predstavljaju jedan komad subotičke istorije koji su uspešni takmičari poneli sa sobom kući.

Pogledajte fotografije na nasem Flickr nalogu!

Na prvom polumaratonu koji je održan 2017. godine, medalje je krasila Gradska kuća, po mišljenju mnogih jedno od najlepših zdanja, koja je izgrađena između 1908. i 1910. godine. Visoka je 76 metara, terasa vidikovca nalazi se na 45,5 metara, dugačka je 105,08, široka 55,56 metara, a prostire se na 5.838 kvadratnih metara. Gradska kuća, koja ima status spomenika kulture od izuzetnog značaja, delo je budimpeštanskih arhitekata Marcela Komora i Deže Jakaba, a ukrašena je sa bezbroj šara stilizovanog cveta lale. U prizemlju su projektovani lokali, a na spratovima većnice, kancelarije lokalne samouprave i gradonačelnika, kao i administrativne kancelarije. Motivi dekoracije i ornamenti predstavljaju listovi, srca, cvetne trake i inspirisani su tradicionalnim elementima narodne mađarske umetnosti, dok je krov prekriven raznobojnim biber crepom koji je proizveden u pečujskoj fabrici keramike Žolnai. Na prozorima glavne većnice su vitraži najpoznatijeg mađarskog slikara secesije Šandora Nađa.

 

Zgrada Narodnog pozorišta našla se na medaljama 2. Subotičkog polumaratona, a ono što je zanimljivo je da naš grad može da se pohvali jednom veoma dugom tradicijom pozorišne umetnosti. Početak pozorišnog života u Subotici vezuje se za 1741. godinu, kada je u tadašnjoj franjevačkoj Gramatikalnoj školi odigrana prva pozorišna predstava, da bi se nakon više od 50 godina, 1793. godine, pojavio prvi pismeni akt o izgradnji profesionalnog pozorišta. Međutim, odluka o izgradnji pozorišne zgrade doneta je tek 1847. godine, a ista je završena i otvorena 1854. godine. Pozorišna zgrada je u potpunosti izgorela u požaru koji se dogodio 2. marta 1915. godine, a privremena pozornica je napravljena u tadašnjem hotelu „Pešta“. Rekonstrukcija požarom uništene zgrade počela je 1926. godine kada je i završena, a posleratni pozorišni život u Subotici počeo je od 1945. godine, kada su osnovana dva stalna, profesionalna, repertoarska pozorišta, Hrvatsko narodno kazalište i Mađarsko narodno pozorište. Spajanjem ova dva pozorišta, 1951. godine je nastalo Narodno pozorište – Népszínház sa hrvatskom i mađarskom dramom kao i muzičkom granom, a 1958. godine Statutom pozorišta u Narodnom pozorištu su formirane Drama na srpskohrvatskom i Drama na mađarskom jeziku koje i danas postoje, s tim što je Drama na srpskohrvatskom preimenovana u Dramu na srpskom jeziku. 2007. godine počela je rekonstrukcija zgrade, koja je još uvek u toku.

 

Rajhlova palata – velelepno zdanje koje se nalazi nedaleko od centra Subotice, našla se na medaljama koje su podeljene tokom 3. Subotičkog polumaratona. Zgrada je podignuta davne 1904. godine, prema nacrtu arhitekte Ferenca Rajhla koji je želeo da sagradi palatu za svoju porodicu, u okviru koje se nalazio i projektni biro. Rajhlova palata koja je izgrađena u stilu mađarske secesije, takođe nosi obeležje spomenika kulture od velikog značaja. Na glavnoj fasadi nalazi se centralni deo sa ulaznim reprezentativnim portalom, dok je obod zgrade ukrašen uokvirenom žolnai keramikom i kovanim gvožđem. Sa svake strane lođe postavljeni su drveni erkeri sa dekorativnim murano mozaikom. Takođe, za svaku prostoriju su projektovani plafonski gipsani ba-reljefi i reljefni frizovi u gornjoj partiji zidova. Pored velike trpezarije koja je služila i kao balska dvorana, nalazili su se muški salon za pušenje i bilijar sala, muzički salon, ženski salon i spavaća soba koja je bila povezana sa kupatilom, garderobom i dečijom sobom. Ova palata je imala i prostoriju za porodični doručak, koja je bila povezana sa kuhinjom u prizemlju. Fasada dvorišnog dela palate je stilski izvedena u skladu sa njenim pročeljem, mada ih je ipak diskretno delila ograda od kovanog gvožđa kao i terasa sa držačima za cveće. Od 1970. godine se u Palati Rajhl nalazi Galerija moderne umetnosti „Likovni susret“, danas poznatija kao „Savremena galerija“.

Zgrada Gradske biblioteke krasila je medalje 4. Subotičkog polumaratona. Poznatija i kao prostor u kojem se nekada nalazila Nacionalna kasina, sagrađena je 1896. godine prema projektu Ferenca Rajhla, na mestu nekadašnje barokne kurije porodice Skenderović. Zgrada predstavlja ugaonu građevinu u duhu eklektike, sa monumentalnim načinom obrade, na kojoj je posebno naglašeno pročelje sa ulazom, na kojem se nalaze flankirani atlanti, koje je izradio vajar Ede Telč. Krov iznad pročelja je u obliku sarkofaga i ima lanterne, sam krovni venac nose konzole, dok pročelje flankiraju dve kružne kule, na koje se nadovezuju bočna krila. Bočne fasade su oživljene erkerima iznad kojih su zabati sa okulusom u sredini, a dekorativni elementi su barokizirane forme girlandi i cvetni motivi izrađeni u štuku.

Jedan od simbola Subotice je i Sinagoga, koja je izgrađena 1902. godine u stilu secesije, a obeležila je održavanje Subotičkog polumaratona 2022. godine. Kao skladna monumentalna građevina, sagrađena je prema projektu budimpeštanskih arhitekata Marcela Komora i Deže Jakaba, u saradnji sa arhitektom Edenom Lehnerom, koji se smatra tvorcem mađarske varijante secesije. Kupola koja se nalazi iznad centralnog dela obogaćena je konstruktivnim inovacijama, tako da počiva na gvozdenoj konstrukciji koju nosi osam gvozdenih stubova. Tri ulazna portala vode u narteks iznad koga je prostor za žene, a četiri stepeništa na galeriju. Za ukrašavanje njene unutrašnjosti i spoljašnjosti je korišćena opeka i bojena Žolnai keramika sa kitnjastim ukrasima koji se zasnivaju na mađarskim narodnim motivima. Konzervatorsko-restauratorski radovi obavljani su od 1980. do 1993. godine, zatim 2002. i 2017. godine, a nakon obnavljanja je svečano otvorena 2018. godine.

Zgrada Gradskog muzeja na medaljama se našla prošle godine, u okviru 6. Subotičkog polumaratona, a ona je sagrađena 1906. godine kao najamna kuća lekara i preduzetnika Mikse Demetera. Projektovali su je budimpeštanski arhitekti Jožef i Laslo Vago, koji se smatraju graditeljima Nove umetnosti (Art nouveau). Inspiracija im je, prema istorijskim podacima, bila secesijska arhitektura Beča i Darmštadta. Gradski muzej u Subotici važi za kulturnu instituciju od velikog značaja, koja je osnovana 1892. i reosnovana 1948. godine. Glavni zadatak ove ustanove je očuvanje i predstavljanje arheoloških, antropoloških, istorijskih, pedagoških, etnoloških, prirodnjačkih i vrednosti iz oblasti istorije umetnosti. Pored biblioteke i odeljenja koja se bave organizacijom i pedagoškim radom, na osnovu pomenutih tematskih celina organizovana su i muzejska odeljenja sa svojim zbirkama.

Zgrada Gimnazije „Svetozar Marković“ krasiće medalje ovogodišnjeg, 7. po redu Subotičkog polumaratona, koji će se održati 25. avgusta. Ona je sagrađena 1895. godine, a spada u nepokretno kulturno dobro i nosi epitet spomenike kulture. Zgrada stare gimnazije izgrađena je još 1817. godine, ali je Gradski senat 1895. godine doneo odluku o gradnji novog objekta, po projektima Ferenca Rajhla. Dvospratni objekat u kojem se sada Gimnazija nalazi, izgrađen je u duhu poznog baroka, a nalazi se na uglu ulica Petefi Šandora i Tivalda Felegija – danas Ištvana Sečenjija. Na uličnim fasadama dekoracija je skoncentrisana na otvorima u vidu cvetnih i geometrijskih motiva po etažama, kao i na dijagonalno zakošenom pročelju, koja se povećava po bočnim krilima građevine. Prizemni pojas celog objekta je rustično obrađen, a pročelje naglašavaju dva masivna korintska stuba. Glavni ulaz je izdignut i poseduje kupolu koja je pokrivena limenim pločicama, a na samom vrhu izvedene su dve sedeće figure koje pridržavaju globus u sredini, gde se nalazi i figura nagog mladića u prirodnoj veličini u stojećem položaju. Prozori su pravougaoni u prizemlju i na prvom spratu, a na drugom spratu su sa segmentnim lukom. Na kraju oba krila objekta su bočne dekorativne kapije od kovanog gvožđa, takođe sa dekorativnim motivima.

Subotički polumaraton počeo je da ispisuje svoju istoriju, a ukoliko i vi želite da budete njen deo, prijavite se putem prijavnog formulara ovde.